Садретдинов Валерий Михайлович
композитор
Муро – шулдыран, тудо кайыкла мÿндырко чонешта. Муралтен колтетат, чонет лÿшка. Муро мутшо денат, семже денат чон поянлык гай шерге лийшаш. А семым возышо енжын чонжо ылыж кая гын, йöртен от керт! Чыла шонымашыжым, йыр улшо мотор пÿртÿсым, йöратымашым тудо муро гочак почын ончыкта. Ушышко пуйто кава гыч йогышо чинче пырче-влак шижде семым велат. Румбыкан да таулан илыш пöрдемыште ару, яндар чонан айдемын ойгыжат, куанжат кернакак – мурышто, эшерен рашынрак каласаш гын, мурсемыште. Ушышто лач тыгай шонымаш шочеш Валерий Садретдинов нерген шомакым лукмо годым…
1964 ий 9 июльышто, мотор кенеж кечын, Садретдиновмытын ешыште кудымшо икшыве шочеш. Тудым Валерий манын лÿмдат. Ешыште варажым кандаш йоча муро йукеш юарлен кушкеш. Ачаже, Михаил Садретдинович, пеш уста баянист лийын. Тудо, эсогыл у суртыш илаш пурымекше, эн ондак ÿстелым, а вара баяным налын. Валеран аважат, Амина Айметовна, моткоч сайын мура. Тыге ешыште весела шулыш озаланен. Тыге рвезе изинекак гармонь деке шÿмаҥын; варарак, шко¬лышто тунеммыж го¬дым, гитарым шокташ тунемын; калык семымат, уста композитор-влакын возымыштымат сылнын йонгалтарен.
Визымше классыште тунемше рвезе баян дене шоктен моштен. Шке кундемыштыжак музыкальный училищыште тунемше Вася изаже Валерийым музыкальный грамот дене палдарен шоген. 10 класс деч вара, шуко шоныде, Стерлитамак оласе культпросвет училищыш тунемаш пурен, дирижёрско-хоровой отделенийыште шинчымашым шуарен. Верысе тувыра полатыште рок-группым чумырымышт годым Валерийым кла¬вишный инструмент дене шокташ ÿжыныт. Тыге 1985-1991 ийлаште тунемме дене пырля пашаште шуаралтеш. Ик ий жапыште эстрада ансамбль чумырген, кенцертлашке ончаш толшо калыкым марий да руш, композитор-влакын мурышт, калык муро да такмак-влак дене куандареныт. Туге гынат тыште семÿзгар шо¬тышто чудылык шижылтын, мо шонымым кулеш семын вораҥдарен колташ йон лийын огыл.
Рвезе чон юарлен, вургыжын, шолын да йÿлен, а мурсемын юзо вийже тудым утыр-утыр алгаштарен да шулдыраҥден, эшеат талынрак, куатлынрак тыршаш таратен. Санденак Вале¬рий Пÿрö олашке кая, Культура пöртыштö сомыллан пижеш. Вич ий вокально-инструментальный ансамбльым вуйлата. Ты ийлаштак тудо Стани¬слав Шакиров дене палыме лиеш. Ик жап нуно пырля шоктен-мурен коштыт. Пÿро, Мишкан да моло районлаште ятыр концертым ончыктат. Коктын эре муро нерген кутыреныт. Репертуарыште гын тÿҥ шотышто руш муро-влак лийыныт. Тидак Валерам уке-уке да каньысырландарен. Молан?
Марий ешеш шочшо, марий ойпогым, илыш-йÿлам, мурсем поянлыкым чоныш, уш-акылыш, вÿрыш шыҥдарен кушшо ма¬рий рвезын шочмо ка¬лык семым утларак шоктымыжо, шочмо йылме дене утларак мурымыжо шуын. Туге гынат, Валера Садретдинов «Полан» луман икымше мурым воза.
1991 ийыште, кенежым, Пÿрö олашке Марий Эл гыч „Элнет” ансамбль мия. Концерт деч вара, мурызо К.Зайнетдинов дене мутланен шинчымышт годым Валера кидышкыже гитарым кучен, сем-влакым шоктен ончыктен. Ансамбль вуйлатыше Сергей Бобровый шокталтымыжым ужеш, муралтымыжым колыштеш да Йошкар-Олашке ужеш, „Элнетыште” гитарым шокташ темла. Рвезе келша.
Но… Валералан „Элнетыште” шокташ пÿралтын огыл улмаш. Шыже велеш Йошкар-Олашке толеш, но “Элнет” ансамбль кенеж жапыште лачак канаш каен улмаш. Валера нимом ышташ öрын, филармоний воктене кушшо пушеҥге воктен энертен шинчын да шижынат огыл, нералтен колтен. Ста¬нислав Шакировым вашлиеш. А тудыжо, мурсем туняште ятыр чапланыше, марий калыкын ик эн йöратыме мурызыжо, шкенжын „Кенеж йуд” ансамбльышкыже Вале-рам „шудыралта”. „Кенеж йудышто” Ва¬лерий ик талук шокта. Ты кучык жапыште ансамбль дене пыр¬ля Марий Эл мучко коштын савырна, Киров областьыште, Пошкырт кундемыште гастроль дене лиеш, Эстонийыш шуэш. Тÿрлö верлаште илыше марий калыкым ужын коштмыжо, марий кумыл, марий койыш, марий шÿлыш тудым утларак веле ылыжтарат.
Лач ты пагыт эрвел марий рвезын илишыштыже — тура савыртыш.
Тудын коргыштыжö – о, öрмаш! – сем-влак шочаш туналыт, ужар озымла шытен, шошо вудшорла ташлен, памаш шинчала шолынак тужваке лектыт. Тыгодымак тудын чонжылан ала-молан шыгыр — тÿшкагудо пусакыште, ансамбльыште, Йошкар-Олаште… Чыла шуэн, чыла коден, Валерий шочмо кундемышкыже кудалеш.
Адакат Пÿрö ола, культура пöрт… Сем почеш сем нотыш возеш… Сем-влак Валеран кöргыштыжак шомакым кычалыт… Тыге 1992 ий декабрь тылзыште икымше му¬ро—„Салам!”—шочеш. Тылеч вара — „Полан воктене”, „Тау авамлан!”, „Снеге пеледеш”, „Каласе тый мылам”, „Пÿнчер ял”… Муро почеш муро!
Шочмо-кушмо вер-шöр тудым шкеж де¬ке юленак шупшеш.
Мурсем дене тугакат юлалтше рвезе 1994 ийыште шочмо Пÿнчер ялысе клубышто художествен¬ный вуйлатышын пашажым виктараш туналеш да ласканрак шÿлалта—теве кушто тудлан куштылго, кумылло, йонгыдо, волгыдо: сомылжат койынак ворана, а мурсем лектышыже гын – эшеат чот тувырго.
Но шочмо-кушмо вер-шöр тудым шкеж де¬ке йÿленак шупшеш.
Мурсем дене тугакат йÿлалтше рвезе 1994 ийыште шочмо Пÿнчер ялысе клубышто художествен¬ный вуйлатышын пашажым виктараш туҥалеш да ласканрак шулалта—теве кушто тудлан куштылго, кумылло, йонгыдо, волгыдо: сомылжат койынак ворана, а мурсем лектышыже гын—эшеат чот тувырго. Ынде тушто самырык-влаклан моткоч весела илыш шыргыжалын. Концерт дене кушко гына миен огытыл! Паша лектышыжым шекланен, Валерийым Нефтекамск оласе филармонийыш ÿжыт. “Эльян” ансамбльын участникше лиеш да тыгак аранжи¬ровщик сомылым шукташ тÿҥалеш. Но тудын чонжо шке семынже эре эрыкым кычалын. Тидланак кöра творчествыжым вияндаш шона. Тыгак ышта.
1995 ийыште Мишкан районысо эстрада мурызо-влак коклаште конкурс эртен — Вале¬ра шкенжын возымо муро влакым йонгалтарен да сеҥышыш лектын. Ты ийынак тудо Пошкырт кундемысе марий деле¬гаций дене Сыктыв-кар олашке, финн-угор калык-влакын погынышкышт миен коштын, гитарым шоктен, шкенжын сылне мурыжо-влакым мундыр да лишыл родына-влаклан мурен.
Вич ий жапыште Валера кумло утла мурым возен, кажне мурыжлан аранжировкымат шкеак ыштен, кум магнитный альбомым ямдылен (палемдаш кулеш, кокымшыжым шке жапыштыже „Элнет” ВИА-ште мурышо Константин Зайнетдинов дене пырля возеныт). Шке йырже мурсем деке кумылан-влакым чумырен, „Алан” группышко ушен. Мутлан, нунын коклаште Руслан Васюткин гын шкеак семымат, мутымат воза, шке мурыжо-влакым моткоч сылнын йонгалтара, Арсений Иркабаев мураш пешак тале. Ятыр вере лийыныт, концертым ончыктеныт. Кеч-куштат ончышо-влак „Аланым” шокшын вашлийыт.
Кызыт В.Садретдинов Мишкан культур полатыште аранжировщик: мурсемым келыштара, артист-влак дене пырля вашлийын, у мурым воза. Мыланна тудо Владислав Николаевын йоҥгалтарыме “Вучал” муро дене моткоч палыме. Тиде хитлан мутшымат, семжымат В.Садретдинов возен. Калык тиде мурым эреак гÿжлен, совым чот кырен вашлиеш.
Илыш ик верыште ок шого. Артист-влакат веран-верыште огыт шинче. Марий кундем гыч гастроль дене мийыше мурызо йолташыже-влакым тудо порын вашлиеш.” Ужын кутыретат, чон шулдыракеш. Мурым возаш у шулыш ешаралтеш”, – ойла Валерий. Тудо шкежат верысе талант памашым иктеш чумыра. Мутлан, Пÿрö олаште Ленин лумеш тувыра полатыште ныл уста самодеятельный ком¬позитор: Константин Зайнетдинов, Арсентий Андреев, Сергей Байназов да Ва¬лерий Садретдинов – ус¬талык касым эртарен. Тиде касым Йошкар-Олаште ончыкташ шонымо кумыл шумышто ила. Валерий дене мутланымашна вÿд йогын гаяк шыма, ныжыл сем гай чон кумылым куандарыше лие. Пошкырт велне марий мурым, йÿлам, культурым аклен моштышо койыш утларак пеҥгыде улмыла чучеш. Шке мастарлыкым шуараш манын, чон поянлык тÿргоч велалт кая гын веле лектышыже калык шÿмышкö возеш. Мишкан администраций вуйлатышын алмаштышыже В.М.Андрееват – пеш чулым айдеме. Полыш денат, кумылым тарватен моштымо койышыж денат вий-куатым ешара, ушаным шочыкта.
Еш илыш нерген йодмем Валеран чонышто улшо “вичкыж шуртыжым” тарвата манын шым шоно. Кызыт тудо шкет ила. Ма¬рина ÿдыржö Уфасе музыкаль¬ный школышто ешартыш шинчымашым пога. Настя тений школым пытара. Ачашт нуныланат полеклалтше мурым возен. Туге гынат йöратымашын саскаже творческий шулышым ешара. Шке манмыжла, тудо муро чер дене черланен. “Илыш-корно кадыр, а мый вик кайынем”, – манеш ик мурыштыжо Валерий Садретдинов. Садлан Ош Кугу Юмо деке энертен, суксо кумылым сöрвален, йонылыш лийме татым мо дене касараш манын, утыжым, очыни, йöсланыман огыл.
Муро энер – тамле чер. Садлан у кÿкшытыш шуаш, у муро дене калыкым куандараш Валеран кумылжо кавашкак чоҥештен кÿзыжö. Шудырын чинчыже шумышкыжо у семым велыже.
Материал для сайта предоставила
Сайфутдинова Татьяна Федоровна